Ekspozicio de Hukuoka-Uzbekia Amikeca Asocio
"Hukuoka-Uzbekia Juukou-kjoukai (japana; 'Fukuoka-Uzubekisutan Yuko-Kyokai')".
(25a - 29a de septembro en 2006)
Alia Silka Vojo por Japanoj.
--- Uzbekistano. ---
El la ekspozicio de Alia Silka Vojo
por Japanoj : Vizitante establojn
konstruitajn de japanaj retenitoj.
En la 15a de aŭgustro en 1945 Japanio akceptis Potsdam-Deklaron kaj senkondiche kapitulacis.
En la 28a Sovieta Nacia Defenda Komitato kies prezidanto estis STAALIN (Joseph Stalin: 1879-1953) decidis devigan kuntrenon de 500 miloj da japanaj arestitoj al teritorio de Sovieto-Unio por laborkapablo.
Tiamaniere reale pli ol 600 mil japanoj devis labori sub la severa kaj mizera kondiĉo kontraŭ intrernacia reĝo.
En tiela kondiĉo pli ol 60 mil homoj mortis kaj estis enterigitaj.
Tiama Japana registaro kaj Kantona-Armeo esprimis al Soviet-Unio pri gvidprincipo de volonte akcepti devigajn kuntrenon kaj laboron.
Al Uzbekio 25 mil japan-nomaj arestitoj estis kuntrenitaj. Feraj retoj ekzitas duoble barile, kaj che 4 lokoj ekzistas observejoj, tie gvatisto kun pafilo.
Por unu tago ricevis 350g da nigra pano. La retenatoj devis manĝi ĉion ajn eĉ testudon, lacerton aŭ erinacon. Post fino de 8 hora laborado de konstrui digon, al kaptitejo revenanta trupo de arestitoj senforte laciĝis, kaj fariĝis same kiel aro de vorto-perdintoj.
La brusto de arestito maldikiĝis, la vango malgrasiĝis, poste iama sanoplena korpo tute ŝanĝiĝis mizere. [29a paĝo el la libro "Alia retenado - Japanaj arestitoj en Uzbekistano". Verkis HUĴINO Tacujoŝi (FUJINO Tatsuyoshi), prezidanto de HUAA (Hukuoka-Uzbekia Amikeca Asocio).] Estis pafmortigitaj tiuj kiuj provis eskapi dezirante revenon al Japanio.
Sur la nomaro donita de prezidanto GORBACHOF (Mikhail Gorbachev: 1931- ) la nombro de mortintoj estis 813. Sed reala nombro estis pli ol 1300, ni aŭdis.
La mortintoj enterigitaj en la kuvoj de proksima loko de laborejo. Ilia laboro estis konstrui kanalojn, fervojojn, digojn kaj vojojn.
En proksimaj lokoj de la digo aŭ vojo japanaj enterigitaj kune kun germanoj, aŭstralianoj kaj italianoj. Nuna tombejo estas farita kolektinte la tombojn.
Neniu scias la tombojn de kelk-centoj da japanoj. Sur la nomaro de mortintoj pri japanaj kuntrenitaj ekzistas 86 junuloj kiuj jaraĝas malpli ol 20. La junuloj estis varbitaj por batalo kaj kuntiritaj en la finajaro de 1945.
Plenplene fluanta kanalo 'Farfato' en 'Begavado', apud la bordo starante ni vidas transe Tajhik-Respubliko-n. Por konstrui tiun ĉi kanalegon japanaj retenitoj estis laborigitaj sub severa ŝarĝo. Malsupra loko de la kanalego ekzistas granda akvoenergia celtralo, kaj kio sendas elektron al ĉefurbo Tashkento for de 200Km.
Por konstrui ĉi centralon kaj transmisiajn lineojn kelkmiloj da arestitoj devis labori.
Distrikto 'Jangil' okcidente for de 30Km estis vokita per la nomo de Malsatega Dezerto. Tie ekkonstruis kanalegon ja estis japanaj retenitoj. Post reveno al patra lando de japanaj retenitoj daŭris konstrui kanalegon, sekve nun la dezerto fariĝas vastaj kotona kaj tritika kultivejo.
La karbo-mino 'Anglen' produktas la plej multe da kvanto en Uzbekio. La minestro diris fiere; "Post fuzio kun kompanio 'Klup' en Germanio, la produkto-kvanton altigos ĝis dekoblo de nuntempo en 2010".
Verdie antaŭ 60 jaroj en la sovaĝa distrikto 'Anglen', 7209 japanaj retinitoj loĝis kaj konstruis urbon, fosis kanalon, faris fervojon. Kaj plue sub severa ŝarĝo ili faris ŝaktojn, poste ilia laboro pri elfosikarbon, faris fundamenton de karbomino 'Anglen'.
En la distrikto 'Jangjuuri' antaŭ 60 jaroj lernejo kaj pensiono por studentoj etis konstruitaj per japanoj retenitaj. Nuntempe la lernejo kaj pensiono estas uzataj kiel Eduko-Universitato, tie 245 lernantoj inkluzive de orgoj lernadas.
Ŝitata teatrejo 'Naboj' ne detruiĝis tiam kiam pro tertremego en 1966 ĉefurbo 'Tashkento' tute detruiĝis. La fakto estas famekonata. La kialo estas, 'Por konstruo japanoj arestitaj kunlaboris', tiun onidiron estas heredita.
En la ĉefurbo 'Tashkento' multaj konstruaĵoj kiujn faris kunlaborante japanoj, de tertremo eltenante aŭ riparite estas uzataj eĉ nuntempe.
Plenplene fluanta kanalo 'Farfato' en Begavado, apud la bordo starante ni vidas transe Tajhik-Respublikon. Por konstrui tiun ĉi kanalegon japanaj retenitoj estis laborigitaj sub severa ŝarĝo. Malsupra loko de la kanalego ekzistas granda akvoenergia celtralo, kaj kio sendas elektron al ĉefurbo 'Tashkento' for de 200Km. Por konstrui ĉi centralon kaj transmisiajn lineojn kelkmiloj da arestitoj devis labori.
Distrikto 'Jangil' okcidente for de 30Km estis vokita per la nomo de Malsatega Dezerto. Tie ekkonstruis kanalegon ja estis japanaj retenitoj. Post reveno al patra lando de japanaj retenitoj daŭris konstrui kanalegon, sekve nun la dezerto fariĝas vastaj kotona kaj tritika kultivejo.
10an jarcenton antaŭ Kristo, tiam japanio estis ankoraŭ 'Jhoumon-epoko', laŭ la riveroj Amdaria kaj Shirdria, en oazo kastel-urbon, kaj grandskalan akvovojon por irigacio konstruis loĝantoj de Uzbekio. En la jaro 329 antaŭ Kristo invadis regho Areksandro.
En la jaro 705 invadis armeo de Arabo kaj propagandis Islama religio. En la jaro 1220 Chingis-Haan detruis urbojn Buhara kaj Samarkando. En la jaro 1370 Chimuul regis distrikton de nuntempa Uzbekio kaj decidis urbolokon che Samarkando, sekve naskiĝis inperio Chimuul.
Dum 1865 - 1876 ĉi distrikton regis inperiisma Rusio. En la jaro 1917 okazie revolucio de Rusio, poste en la jaro 1924 naskiĝis Uzbek-Sovet-Respubliko. En la 1a de septembro de jaro 1991 naskiĝis sendependence Uzbekistan-Respubliko.
En la varioplena historio kiel krucvojo de Silka-vojo, Samarkando grave rolis ĉe komerco inter kontinento Urasia(?). Nuntempe pli ol 100 de rasoj kaj gentoj kunvivanta lando, iama krucvojo de Silka-Vojo, kiu ja estas Uzbekio.
Antaŭ 60 jaroj vivo de 25 000 japanoj retenitaj, 1300 da mortintoj, tiu historio penetros en la senlima historio de Uzbekio kaj Silka-Vojo, sekve plektiĝus iam.
Sed ĝi ne estis detruo de Uzbekio sed fluinta ŝvito kaj larmo kaj ankaŭ sango en la loboro de konstrui nunan Uzbekion. Tiuj produktaĵoj per ŝvito, larmo kaj sango estis plenita de kolero kaj venĝosento per japanoj retirantaj. Tamen en la historio venonta ili certe valoros amikecan bazon inter Japanio kaj Uzbekio.
Verdire Uzbekio (Uzbekistan) estas Alia Ŝilka-Vojo por Japanoj.
Estas dezirinda por japanaj turistoj kiuj vizitu malnovan
Ŝilka-Vojo-n ankaŭ Alian Ŝilka-Vojo-n por Japanoj.